Cztery biografie i sto lat historii

 W niedużej odległości od siebie wyszły cztery biografie osób, których niezwykłe życiorysy łączą się ze sobą częściowo historycznie i towarzysko. Ale to, co najbardziej je ze sobą łączy to oprócz talentu, odwaga i konsekwencja uczestniczenia w dramatycznych czasach 20 w. na swoich warunkach. Ericowi Karpelesowi zawdzięczamy  biografię Józefa Czapskiego (1896-1993), obejmującą całość jego prawie stuletniego życia, pełnego dramatycznych wydarzeń od rewolucji w Rosji, poprzez dwie wojny światowe, sowiecki obóz, powojenną tułaczkę i emigrację. Znaliśmy Czapskiego wcześniej, czerpiąc wiedzę z jego  esejów, wspomnień i nielicznych monograficznych wystaw malarskich.  Karpeles ujął piękną postać Czapskiego w sposób całościowy i dzięki amerykańskiemu wydaniu tej biografii odkrył ją również dla świata.

Konstanty Jeleński (1922-1987) również emigrant niezwykle zasłużony dla kultury polskiej, był przez lata postacią zapomnianą. Anna Arno, historyczka sztuki napisała jego niezwykle intrygującą biografię poprzez którą przewijają się postacie z historii sztuki i literatury 20 w.

Leopold Tyrmand (1920-1985)  najbardziej poczytny pisarz i obyczajowy skandalista w czasach PRL, którego powieści  Zły, Życie towarzyskie i uczuciowe oraz Dziennik 1954, w błyskotliwy, przenikliwy i ironiczny sposób definiują tamte czasy, w biografii Marcela Woźniaka "Tyrmand. Pisarz o białych oczach", okazał się postacią, której wojenne, dramatyczne losy były nam zupełnie nieznane.

Zmarły w tym roku Wojciech Karpiński (1943-2020) nie doczekał się jeszcze osobnej biografii, ale łączyła go wieloletnia przyjaźń z Czapskim i Jeleńskim. Eseje o sztuce Wojciecha Karpińskiego wydawane przez lata w Zeszytach Literackich były dla wielu z nas niezapomnianym przeżyciem estetycznym i zachętą dla własnych poszukiwań zwłaszcza malarskich i literackich.

Sto lat naszej historii ukazane poprzez biografie nietuzinkowych postaci, ważnych dla naszej kultury, zaangażowanych w sprawy polskie ale wyzwolonych z narodowych schematów.

Bibliografia:

Eric Karpeles, Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza
Warszawa, Wydaw. Noir sur Blanc, 2019

Anna Arno, Kot. Opowieść o Konstantym A. Jeleńskim
Warszawa, Wydaw. Iskry, 2020

Marcel Woźniak, Leopold Tyrmand. Pisarz o białych oczach
Warszawa, Wydaw. Marginesy, 2020

Wojciech Karpiński
http://www.wojciechkarpinski.com/