Kalina. Krzyż na dekolcie

 

Jest w tym coś paradoksalnego, że właśnie teraz w czasie wzmożonej pruderii powraca postać Kaliny Jędrusik, ikony obyczajowej swobody w czasach PRL. Aktorka była obdarzona urodą, seksapilem, zmysłowym głosem, ogromnym talentem aktorskim i wokalnym. Była przy tym osobą nieprzeciętnie inteligentną i niezależną. Wszystkie te cechy sprawiały, że liczba jej wrogów, mniej lub bardziej wpływowych, nie pozwoliła jej w pełni na wykorzystanie swojego talentu. Dopiero teraz, po 30 latach od śmierci Kaliny Jędrusik, dostrzegamy jej niezwykłą - jak na tamte czasy - osobowość.  Za to my, w 21 w., jakbyśmy nadal stali w miejscu nieprzemijającej dulszczyzny, w wiecznych sporach o cnoty, najchętniej  niewieście.

W przeciągu zaledwie roku wyszło kilka publikacji związanych z Kaliną Jędrusik m.in. "Z kim tak ci będzie źle jak ze mną? Historia Kaliny Jędrusik i Stanisława Dygata" Remigiusza Greli i "Niemoralna. Kalina" niezawodnej biografistki Uli Ryciak. A już w listopadzie b.r. wejdzie do kin fabularyzowana biografia aktorki "Bo we mnie jest seks". Zapowiada się więc  narodowe czytanie, oglądanie i słuchanie  Kaliny Jędrusik.

 

 

 

32. i kot

 

Uchodźczyni z Afganistanu z kotem.
Źródło: interia.pl

32. osoby i kot, uchodźcy,  koczują od kilkunastu dni w pasie przygranicznym w Usnarzu Górnym na Podlasiu.  Ludzie mówią: po chrześcijańsku trzeba im pomóc. Politycy mówią: trzeba się ich pozbyć, my dbamy o wasze bezpieczeństwo nie o wasze sumienia. Ludzie mówią: Chrystus był uchodźcą, wielu z nas było emigrantami. Politycy mówią: to prowokacja satrapy z sąsiedniego kraju. Pomożemy jednym to będą ich tysiące. Ludzie mówią: pomóżmy tym, którym możemy pomóc a potem zobaczymy co dalej.
Politycy mówią: postawimy mury i zasieki. Ludzie mówią: niech Unia Europejska pomoże, przecież wie co robić. Unia Europejska mówi: tym razem to  wasza sprawa, my już mamy swoją wielokulturowość i możemy wam pomóc tak, jak wy nam kiedyś pomogliście, wiemy też, że większość uchodźców nawet jeżeli przekroczy granice "waszego świętego kraju", to będzie chciała pójść dalej na Zachód.  Ludzie mówią: "nie szanujemy bliźniego swego jak siebie samego". Politycy mówią: w polityce to tylko słowa. Kościół mówi: dostaniecie rozgrzeszenie. Amen.
32. uchodźców i kot dalej koczują w lesie.  

                                                   

Klimatycznie

 Zmienia się klimat, dusimy się. Zaczyna brakować nam powietrza. Ale dalej na potęgę niszczymy przyrodę, na własną zgubę. Wycinamy, rżniemy, piłujemy wszystko co daje nam tlen, ochłodę i ukojenie. Beton, bruk i asfalt, to są elementy apokaliptycznej scenografii, w której sami się ugotujemy.

Nie uciekniemy przed tym "kryzysem" w swoich najnowszych samochodach, na super szybkich autostradach.  Chyba, że na Marsa. Ale już nawet tam, na ewentualnych szczęśliwców będzie czekał Jeff  z marsjańskim Amazonem.

P.S. Właśnie przyjęto spec ustawę Lex Izera, która pozwoli inwestorom zamienić tereny Lasów Państwowych na inne działki i wyciąć drzewa pod inwestycje.

Bibliografia:
 Przyszłość zależy od nas. Przewodnik po kryzysie klimatycznym dla niepoprawnych optymistów,
Christiana Figueres, Tom Rivett-Carnac,
Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2021

Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta, Jan Mencwel,
Wydanictwo Krytyki Politycznej, 2020

Klimat to my. Ratowanie Planety zaczyna się przy śniadaniu,
Jonathan Safran Foer, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020

             

           

Halka nie chce umrzeć

Halka, dziewczyna z ludu, tytułowa bohaterka opery Stanisława Moniuszki zostaje zdradzona i porzucona przez swojego ukochanego panicza Janusza, który żeni się z bogatą dziedziczką Zofią. Zrozpaczona Halka popełnia samobójstwo. Tak jest w operowym libretcie, w którym motyw porzucenia i śmierci upadłej kobiety jest banalnie często powtarzany.

W przedstawieniu Anny Smolar w Starym Teatrze w Krakowie, Halka jednak  nie chce umrzeć.
Namawiana do honorowego odejścia na zawsze z życia niewiernego kochanka, rezolutna dziewczyna postanawia inaczej rozwiązać miłosny i klasowy problem, ponieważ z założenia jest postacią z trochę innej opery, bardziej tej z Brechta niż z Moniuszki.

Sposób przełożenia ramotowatej historii uwiedzionej Halki na język teatralny jest w tym przedstawieniu niezwykle współczesny, przejmujący i zabawny jednocześnie. Wszystko w tej  "Halce" jest przemyślane i pasujące do siebie: znakomite aktorstwo, świetna  muzyka na żywo, scenografia i niezwykłej urody choreografia. Bardzo aktualne tematy społeczne są tutaj podane za pomocą środków czysto teatralnych, nie trącą publicystyką. Jest jeszcze jeden ważny aspekt tego przedstawienia: razem z "Halką" odżywa po długim niebycie Stary Teatr i nadzieja na lepszą przyszłość, nie tylko teatralną.

 

 "Halka"
reż. Anna Smolar
scenariusz: Anna Smolar, Natalia Fiedorczuk,
na motywach libretta Włodzimierz Wolskiego do opery "Halka" Stanisława Moniuszki.
Narodowy Stary Teatr w Krakowie, Czerwiec 2021.

Kobieta, matka, inna

 

Matka to jedna z najczęściej "używanych" postaci w różnych gatunkach literackich. Jej wizerunek ewoluował w zależności od ról, które przypisywały jej: historia, religia, kultura, społeczeństwo. Westalki domowych ognisk, matki królów ziemskich i boskich, matki patriotki, obrończynie tradycyjnych wartości, etc. Odstępstwo od przyjętych norm i przekraczanie granic było i jest ryzykowne, dla matek szczególnie bo są szczególnie "obciążone" dążeniem do doskonałości (świętości?). 

Współczesne kobiety/matki bywają inne - nie tylko w literaturze/sztuce -   i potrafią swoją determinacją doprowadzać do irytacji . W dużej części, najciekawszą, współczesną literaturę światową - w tym polską - tworzą kobiety. I nie są to sentymentalne opowiastki o rodzinnym szczęściu ale uparte, nieustępliwe poszukiwania własnej drogi życiowej. Ostre widzenie świata, bez cierpiętnictwa i złudzeń, własny styl - taka jest dzisiaj w dużej mierze literatura kobieca.


Subiektywna bibliografia z ostatnich lat do tematu kobieta/matka/inna:

Rebeca Solnit, Matka wszystkich pytań, Karakter, 2021
Amelie Nothomb, Uderz się w serce, Wydaw. Literackie, 2021
Bernardine Evaristo, Dziewczyna, kobieta, inna, Wydaw. Poznańskie, 2021
Cho Nam-Joo, Kim Jiyoung. Urodzona w 1982, Wydaw. Mando, 2021
Ottessa Moshfegh, Tęsknota za innym światem, Pauza, 2021
Joanna Bator, Gorzko, gorzko, Znak, 2021
Mira Marcinów, Bezmatek, Czarne, 2020
Elena Ferrante, Czas porzucenia, Sonia Draga, 2020
Ariana Harwicz, Zgiń, kochanie, Pauza, 2020
Sally Rooney, Normalni ludzie, W.A.B. / GW Foksal, 2020
 Deborah Levy, Płynąc do domu, Znak, 2019
Zyta Rudzka, Krótka wymiana ognia, W.A.B. / GW Foksal, 2018
Olga Hund, Psy ras drobnych, Korporacja Ha!Art, 2018
Deborah Levy, Gorące mleko, Znak, 2017
Elena Ferrante, Córka, Sonia Draga, 2017
Natalia Fiedorczuk, Jak pokochać centra handlowe, Wielka Litera, 2016

 

                                                            

 

Poezja egzystencji praktycznej

 

 

W "Szczelinach istnienia" Jolanta Brach-Czaina znalazła sposób by nadać naszej zwykłej "praktycznej egzystencji" poetycko-filozoficzny wymiar. Czytając ten piękny esej dostrzegamy sens życiowych zmagań, czujemy się niemal bohaterami codzienności.

Większość z nas chroni  instynkt samozachowawczy, który podpowiada nam jak unikać życiowych zagrożeń. Wybieramy, to co znane, konieczne,  powszechnie akceptowane, mieszczące się w ramach przyjętych norm i ról społecznych. Wyjście poza schemat, bunt, nieposłuszeństwo to realne niebezpieczeństwo. Jednakże, z drugiej strony nawet najpiękniej uzasadnione trwanie w bezpiecznych schematach ogranicza naszą wolność do przekraczania granic i redukuje w jakimś sensie nasze życie do "krzątactwa". 

Ontologiczne rozważania począwszy od starożytnych do współczesnych filozofów, po wszystkim tym co znamy z historii i własnych doświadczeń, traktujemy już tylko jako błyskotliwe teorie, które należy znać ale nie liczymy już na to, że uchronią nas przed zwątpieniem i wiecznym "nienasyceniem". 

Ten sam problem zaczyna dotyczyć doktryn religijnych, zwłaszcza chrześcijaństwa. Współczesny świat opiera się na powszechnym dostępie do informacji i przyjmowanie czegoś "na wiarę" już nie działa. Współcześni Filozofowie mają jednak tę przewagę nad "pasterzami dusz", że to o czym mają nam do powiedzenia jest świetnie powiedziane/napisane i niczego nam nie obiecuje. 

Bibliografia:
Jolanta Brach-Czaina, Szczeliny istnienia. Wyd. 3.
Warszawa, Wydawnictwo Dowody na Istnienie, 2018

 

                            

 

"Pauza". Literacki słuch

Literatura  wybitna i dla każdego, z literackim słuchem  i jednocześnie z historiami, które mogłyby się wydarzyć każdemu, z bohaterami zaplątanymi w coraz bardziej skomplikowanym świecie.  Założenia idealne dla pisarza i czytelnika.

W 2017 r. powstało na Saskiej Kępie Wydawnictwo Pauza i jak pisze jego założycielka Anita Musioł "powstało z pasji  do czytania dobrej prozy zagranicznej. Pauza będzie specjalizować się w literaturze z wyższej półki, która wciąga, pochłania, wywołuje emocje. Czytelnicy znajdą u nas znane i nagradzane książki z całego świata, ale też mocne debiuty literackie".

Zgodnie z założeniami od czasu powstania "Pauza" wydaje świetne rzeczy, m.in. już głośnych współczesnych pisarek: Marie Auber, Therese Bohman, Sigrid Nunez, Arianę Harwicz oraz pisarzy:  Édouarda Louisa, Davida Vanna i debiutującego w Polsce fińsko-kosowskiego autora Pajtima Statovciego. Nie ulega wątpliwości, że "Pauza" to jedno z najciekawszych wydawnictw literackich powstałych w ostatnim czasie, warte uwagi każdego czytelnika.

            

   Sigrid Nunez, Fiction Winner, reads "The Friend"
    at the 2018 National Book Awards Finalists Reading